Blago srednjovekovne Srbije: Ostaci Velimirovih dvora kod Mionice svedoci su jedne velike priče iz prošlosti

Share

Tweet

Share

Share

Email

Comments

Između drevnog kamenja Velimirovih dvora kriju se neverovatne priče o životu srednjovekovne Srbije, koje su vekovi i narodna predanja samo obogatili i učinili neizbledivim.

Velimirovi dvori predstavljaju srednjovekovni sakralni objekat iz 15. veka, koji se nalazi u mestu Ključ u opštini Mionica. Smešteni su u samom centru sela, na mestu gde reka Lepenica pravi jednu veliku krivinu, probijajući se kroz padine stenovitih brda. Narodno verovanje ovu građevinu veže za legendarnu ličnost feudalca kneza Velimira.

Postoje dve legende o nastanku Velimirovih dvora. Prema prvoj, Velimir je vazal sultana i učestvuje u bici pod Beogradom 1521. i za zasluge u službi dobija na upravu spahiluk koji obuhvata Ključ i još nekoliko sela. U Ključu gradi svoje “dvore” – utvrđeni feudalni zamak-grad. Legenda se proteže i dalje na njegove sinove koji su obnovili manastir Ribnicu kod Mionice.
Po drugoj legendi Velimir je bogati feudalac kneza Lazara. Bio je vrlo bogat i imao je tri sina. Jedan se udavio u Lepenici, a drugi je pao sa konja na Božić i poginuo. Kad je nesrećni otac video, trećeg je zatvorio u kulu i nikuda ga nije puštao, nego ga tu hranio i čuvao, samo da mu se ne bi kakva nesreća dogodila. U jesen mu donese zrelo grožđe, pa je dete po tome znalo koje je doba godine. Ali ga iz grozda ujede zmija i tako je oca napustio i treći sin. Narod priča da ga je prokleo car Lazar što ga nije lepo dočekao i ugostio kada je jednom dolazio u Mionicu.

Ostaci Velimirovih dvora se sastoje od jednog zarušenog ogradnog zida (obziđa) dužine oko 40 metara, na kome se može uočiti mesto ulaza ili nekadašnje kapije, zatim od urušene crkve (koja se nalazi istočno od zida), konaka i mutvaka (kule) izgrađene južno od ulaza u zidu, a koja se prislanja na sam zid. Crkva je bila fresko slikana, međutim danas nema sačuvanih delova živopisa, iako se na ulazu i zapadnom zidu uočavaju tragovi fresko bojenja sa fresko malterom koji je ispran.

Sama crkvena građevina je najstarija u kompleksu i potiče najverovatnije iz 15. veka. Na prostoru oko crkve otkriven je veći broj grobova iz 16. i 17. veka. Njena osnova je jednobrodna sa pripratom, naosom i oltarskom apsidom. Sa severa joj je dozidana kapela. Građevina je sazidana od pritesanih kamenih blokova. Dimenzije ostataka hrama su 12 h 6,7 m. Dozidana spoljašnja priprata je pravilne četvorougaone osnove dimenzija 7 h 8 m. Na spoljašnjim fasadama crkve vidljive su partije sačuvanog živopisa sa predstavama dekorativnih ornamenata u vidu šah polja i nasatično postavljene opeke.

Druga sačuvana građevina u kompleksu je “mutvak” (kula) koji je lociran na tridesetak metara jugozapadno od hrama i koji je dosta dobro očuvan. Iskopavanja koja su izvršena u neposrednoj blizini ove građevine utvrdila su da je pripadala nekadašnjoj manastirskoj kuhinji i konacima.
To je kružna građevina prečnika 3m sa zidovima debelim od 0,7 do 0,9m, a visoka 6,5m sa uskim pravougaonim prozorima na gornjem delu građevine. Jedni smatraju da je to neka vrsta isposnice, “moljnice”. Većina današnjih autora smatra da je ovo mutvak – prostorija za pripremu hrane, mada tome protivreči činjenica da nisu zapaženi tragovi čađi na zidovima u unutrašnjosti građevine.

Arheološka istraživanja su dala zanimljive rezultate o starosti ovog lokaliteta, naime nađeni su materijalni iostaci stari oko 5.000. godina.
Velimirovi dvori su utvrđene za nepokretno kulturno dobro – spomenik kulture 1951. i kategorisani od velikog značaja, a 1979. godine lokalitet je proglašen za spomenik kulture od velikog značaja za Republiku Srbiju. Prvi arheološki radovi na lokalitetu Velimirovi dvori, obavljeni su 1978. god. od strane Zavoda za zaštitu spomenika iz Kragujevca.

Velimirovi dvori spadaju u spomenik kulture od izuzetnog značaja i jedna su od najznačajnijih turističkih atrakcija mioničkog kraja.

(dijaspora.news/telegraf.rs)