22 GODINE DEJTONSKOG SPORAZUMA: Sveto pismo ili luđačka košulja?

Share

Tweet

Share

Share

Email

Comments

Danas se obilježava 22. godišnjica od potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma odnosno kao Dan uspostavljanja Opšteg okvirnog sporazuma za mir.

Sporazum je zvanično potpisan u Parizu 14. decembra. U Republici Srpskoj 21. novembar je neradni dan.

Ovaj datum kojim je rat u BiH zvanično okončan se praznuje samo u Republici Srpskoj, jer ne postoji dogovor svih strana oko zajedničkih praznika na nivou države.

Dejton- Šta, kad, zašto?

Dejtonski mirovni sporazum pravni je akt sporazumnog karaktera parafiran u vojnom aerodromu Rajt-Paterson kod Dejtona, u američkoj državi Ohajo, da bi se zvanično prekinuo rat u Bosni i Hercegovini, koji je trajao od 1992. do 1995. Sporazum se naročito bavio budućim upravnim i ustavnim uređenjem Bosne i Hercegovine.

Konferencija je trajala od 1. novembra do 21. novembra 1995. godine. Glavni učesnici su bili lider bosanskih muslimana Alija Izetbegović, srbijanski predsjednik Slobodan Milošević, hrvatski predsjednik Franjo Tuđman, te glavni američki posrednik Richard Holbrooke i general Wesley Clark.

Sporazum je zvanično potpisan u Parizu 14. decembra.

Dejtonski sporazum je bio kulminacija tzv. šatl (Shuttle) diplomatije koju je otpočeo Richard Hoolbrook sa svojim timom pod sponzorstvom SAD-a. Šatl se sastojao od posredničke diplomatije između zaraćenih strana. Jednostavnije gledano kontakt grupa šatl diplomatije je igrala ulogu kurira i moderatora koji su proslijeđivali i moderirali zahtjeve zaraćenih strana.

Mnoge osnove i preduslovi Dejtonskog sporazuma započeli su zapravo šatl diplomatijom još godinu dana prije završne konferencije. Jedan od najosnovnijih principa na kojima je Dejtonski sporazum bio zasnovan je bila podjela Bosne i Hercegovine po ključu 51-49 (51% teritorije Federaciji BiH i 49% Republici Srpskoj) koji je usaglasila tzv. kontakt grupa.

Potpisnici su se obavezali da međusobne odnose regulišu prema Povelji UN, Završnom aktu iz Helsinkija i drugim dokumentima OEBS-a, uz međusobno poštovanje suvereniteta i rješavanje sporova isključivo na miroljubiv način.

Prvih pet godina po potpisivanju sporazuma u Daytonu je svakog novembra međunarodnim skupovima obilježavanja godišnjica okončanja rata u BiH.

Posljednji put predstavnici država-potpisnica i međunarodni posrednici okupili su se u bazi Wright-Patterson novembra 2000. godine, ali obilježavanju jubileja tada nije prisustvovao niko od potpisnika.

Bivši međunarodni izaslanik za Balkan Richard Holbrooke koji se smatra glavnim arhitektom sporazuma, rekao je oktobra 2005. u Sarajevu da je Dejtonski sporazum zaustavio rat u BiH, ali da u njemu postoje i neke greške, nastale, uglavnom, zbog njegovog nesprovođenja.

Holbrookeu je na desetogodišnjicu potpisivanja sporazuma u Daytonu uručena Dejtonska nagrada za mir u znak priznanja za postiznaje Dejtonskog sporazuma.

Posljednjih godina neki političari u BiH, međunarodni predstavnici i pojedine međunarodne institucije ukazivali su na potrebu revizije Dejtonskog sporazuma.

Član Predsjedništva BiH iz RS Mladen Ivanić podsjetio je da je Dejtonski sporazum simbol i garancija mira u poslijeratnoj BiH i da ne treba zaboraviti da je njegova osnovna vrijednost što je njime prekinut rat i stvoren osnov za očuvanje Srpske.

“Dejtonski mirovni sporazum, koji BiH vidi isključivo kao zemlju sa dva entiteta, propisao je jedini mogući način za funkcionisanje BiH. Dejtonom je obezbijeđena i čvrsta pozicija RS i zato je sasvim logično što Srpska slavi mir i obilježava ovaj dan kao praznik. O sadržaju ovog dokumenta su se dogovorili svi narodi i zato Dejton ostaje jedini i isključivi dokument čiji sadržaj treba da brane i zemlje potpisnice, ali i članice Savjeta za sprovođenje mira u BiH”, rekao je Ivanić.

Predsjednik Narodne skupštine RS Nedeljko Čubrilović naglasio je da Dejtonski sporazum, kao međunarodni ugovor, nije samo omogućio mir, već je i temelj opstanka BiH i njenog unutrašnjeg uređenja.

“Dejtonski sporazum garantuje ravnopravnost dva entiteta i tri konstitutivna naroda u složenoj državnoj zajednici. RS je potvrdila svoju posvećenost očuvanju dejtonskih rješenja koja garantuju njen status i opstanak srpskog naroda u BiH. Iako ima nedostataka, Dejtonski sporazum je, ipak, verifikovao i potvrdio postojanje i kontinuitet državotvornosti RS. Neophodno je da svi politički lideri prestanu da preispituju Dejton i da ga poštuju, a da svoje djelovanje usmjere na stvaranje povoljnijih uslova za razvoj, integracije i bolji život građana. Ostavimo na miru Dejton i međunarodnu zajednicu, okrenimo se realnom životu i stvarajmo bolje i pravednije društvo”, poručio je Čubrilović.

Premijerka RS Željka Cvijanović izjavila je da je Srpska opredijeljena da Dejtonski sporazum ostane trajni temelj funkcionisanja BiH. Za funkcionalniju i bolju BiH, kaže, neophodno je da se RS vrate neke nadležnosti koje su joj po Dejtonskom sporazumu bile date, a u međuvremenu otete.

“Da je Dejtonski sporazum ostao na snazi onakav kakav jeste, imali bismo puno skladniju BiH i trebalo bi samo da se pridržavamo principa koordinacije. Tada bi BiH bilježila rezultate i pomake. Uprkos svemu, važno je da je RS u okviru Dejtonskog sporazuma dobila svoju verifikaciju i da je pokazala da je održiva cjelina i da u njoj može djelovati ozbiljan administrativni, politički, ekonomski i socijalni aparat”, zaključila je Cvijanovićeva.